Bạn đang thiết kế hoặc nâng cấp phòng sạch cho sản xuất linh kiện điện tử, chip, bo mạch hay linh kiện cơ điện tử? Chọn vật tư phòng sạch “ăn tiền” không chỉ giúp đạt chuẩn ISO mà còn giảm tỉ lệ lỗi, tăng năng suất và kéo dài tuổi thọ thiết bị. Bài viết này giải thích chi tiết từng hạng mục vật tư cần cân nhắc, vì sao quan trọng, và checklist thực tế để bạn mua đúng — tiết kiệm và an toàn hơn. Trong bài viết này, Vật tư công nghiệp Đông Anh.
1. Vì sao phòng sạch quan trọng với ngành điện tử?
Ngành điện tử – đặc biệt sản xuất bán dẫn, SMT, IC – cực kỳ nhạy với bụi, tĩnh điện và độ ẩm. Chỉ một hạt bụi vài micromet cũng có thể làm đứt mạch, gây chập, khiến sản phẩm lỗi ngay từ những công đoạn đầu. Tĩnh điện sinh ra từ con người hoặc bề mặt thiết bị có thể phá hủy linh kiện ESDS chỉ trong một cú phóng điện vài nano giây. Độ ẩm không được kiểm soát còn làm oxy hóa bề mặt, giảm tuổi thọ linh kiện.
Vì vậy, các vật tư phòng sạch như hệ lọc khí HEPA/ULPA, trang phục ESD, găng tay sạch, khăn lau không bụi, thảm dính bụi… đóng vai trò như một “lá chắn” giúp kiểm soát môi trường, bảo vệ linh kiện và đảm bảo dây chuyền hoạt động ổn định với tỷ lệ lỗi thấp nhất.
>> Xem thêm: Tại Sao Vật Tư Phòng Sạch Là Yếu Tố Quyết Định Chất Lượng Sản Xuất?
2. Các tiêu chuẩn bạn phải biết trước khi chọn vật tư phòng sạch
2.1. ISO 14644 – thước đo phân loại sạch
ISO 14644 (đặc biệt Part 1) là tiêu chuẩn quốc tế xác định cấp độ sạch theo số lượng và kích thước hạt/ m³. Việc xác định cần ISO 5, 6, 7… sẽ quyết định loại HEPA filter, lưu lượng trao đổi không khí, vật liệu vách tường và cả loại quần áo/ găng tay cần dùng.
2.2. Tiêu chuẩn ESD (ANSI/IEC)
Với ngành điện tử, kiểm soát phóng tĩnh điện không kém phần quan trọng. ANSI/ESD S20.20 (và IEC 61340 series) đưa ra hướng dẫn cho chương trình kiểm soát ESD: sàn, thảm chống tĩnh điện, dây nối đất (grounding), ghế, đồ bảo hộ và quy trình làm việc. Chọn vật tư phù hợp với tiêu chuẩn này giúp bảo vệ linh kiện nhạy cảm.
3. Danh mục vật tư phòng sạch thiết yếu cho ngành điện tử
Dưới đây là hạng mục vật tư thường gặp – kèm lý do chọn và tiêu chí kỹ thuật.
3.1. Hệ lọc không khí — HEPA/ULPA & HVAC
Tại sao quan trọng: Loại bỏ hạt bụi, kiểm soát lưu lượng không khí (air changes per hour) để duy trì cấp ISO.
Chọn như thế nào: Với ISO 5–6 (bán dẫn, SMT), dùng HEPA H13/H14; với ứng dụng siêu sạch hơn cần ULPA. Kiểm tra chỉ tiêu ACH (air changes) và mức rò rỉ filter khi nghiệm thu. Các con số tham khảo về giới hạn hạt và số lần trao đổi khí giúp bạn chọn hệ HVAC phù hợp.
3.2. Vật tư chống tĩnh điện (ESD)
Sàn & thảm chống tĩnh điện: Sàn ESD hoặc thảm nối đất cho khu vực thao tác giúp xả tĩnh điện an toàn.
Quần áo & giầy chống tĩnh điện: Dùng vải dẫn tĩnh/ chống tĩnh để giảm tích điện trên người; hệ garment có thể được nối vào hệ đất. Khi cần chứng minh ESD control, chọn thiết bị/garment tuân ANSI/ESD.
3.3. Găng tay, bao tay – ưu tiên low-shedding, chống tĩnh điện
Găng tay nitrile sạch (powder-free) thường được ưu tiên: ít tạo bụi sợi, không gây dị ứng latex, có khả năng kháng hóa chất nhẹ – phù hợp cho thao tác linh kiện tinh vi. Với những ứng dụng yêu cầu rất thấp bụi (ISO 5 trở xuống), dùng găng tay cleanroom grade, đóng gói sạch.
3.4. Áo choàng, mũ, mặt nạ, ủng – hệ thống garment hoàn chỉnh
Tích hợp ESD + low-lint: Chọn bộ garment có chỉ dẫn rò rỉ điện, nối dẫn (ground snaps, conductive threads) nếu cần kiểm soát ESD từ người. Với các khu vực siêu sạch, chọn garment có chứng nhận phù hợp với ISO class và ESD program.
3.5. Sàn, tường, trần phòng sạch – vật liệu dễ lau, ít phát thải
Tiêu chí: Không phát sợi, khả năng chống hóa chất lau tẩy, bề mặt liền mạch (ít khe hở) để tránh tích bụi. Vật liệu phải phù hợp với hệ HVAC và yêu cầu xác nhận sạch.
3.6. Dụng cụ làm sạch và phòng thí nghiệm kiểm tra
Sticky mats, tacky rolls: Giữ bụi ở cửa ra vào; thay định kỳ.
Khăn lau, giấy sạch, bông tăm phòng sạch: Chọn loại low-lint, không tẩm bột.
Particle counter, airflow meter, manometer: Dùng để xác minh lớp ISO, kiểm tra sau sửa chữa hoặc đổi filter. Thiết bị đo là khoản đầu tư cần thiết để kiểm soát liên tục.
>>> Xem thêm: Thảm dính bụi Sticky mat 60*90cm | Giao nhanh Hà Nội
3.7. Thiết bị phụ trợ – air shower, pass-through, laminar flow hoods
Air shower: Giảm bụi trước khi vào khu vực làm việc.
Pass-through: Truyền dụng cụ, vật liệu giữa khu vực sạch và bẩn mà không ảnh hưởng áp suất.
Chọn kích thước và cấu hình phù hợp với lưu lượng nhân sự, vật liệu di chuyển.
4. Chọn vật tư theo cấp ISO – checklist thực tế
4.1. ISO 8-7 (khu lắp ráp, đóng gói chung cho linh kiện ít nhạy)
HEPA với ACH thấp vừa phải; vật liệu vách/tường tiêu chuẩn; găng tay nitrile thường; thảm dính ở cửa.
4.2. ISO 6-5 (SMT, bán dẫn, lắp ráp IC)
HEPA H13/H14; ACH cao hơn; garment full-body ESD, giày chống tĩnh; găng tay nitrile cleanroom grade; particle counter định kỳ; air shower ở lối ra vào.
4.3. ISO 4-3 (phòng đặc biệt cho wafer, lithography)
ULPA, vật liệu cấu trúc siêu sạch, garment và quy trình cực kỳ nghiêm ngặt, kiểm soát độ ẩm và tĩnh điện gần tuyệt đối.
5. Lưu ý khi mua – chất lượng, nhà cung cấp và bảo trì
Yêu cầu chứng nhận/ dữ liệu kỹ thuật (spec sheet): Yêu cầu báo cáo test HEPA, tính dẫn điện của garment, số lượng shedding của găng tay. Đừng chỉ mua theo giá.
Mua theo hệ sinh thái: Chọn nhà cung cấp có giải pháp tích hợp (HVAC + filtration + garment) để dễ nghiệm thu và bảo hành.
Bảo trì định kỳ: Filter, thảm dính, máy đo phải có lịch bảo trì; bộ phận ESD cần kiểm tra nối đất hàng ngày/ tuần. Thiếu bảo trì là nguyên nhân chính khiến sạch phòng suy giảm.
Đào tạo nhân viên & SOP: Vật tư tốt nhưng con người không tuân thủ quy trình lồng đổi trang phục, rửa tay, xử lý dụng cụ sẽ phá hỏng môi trường sạch.
Chi phí toàn vòng đời (TCO): Đánh giá không chỉ giá mua mà cả chi phí tiêu hao (găng tay, khăn), thay filter, thời gian dừng máy khi sửa chữa.
6. Sai lầm thường gặp khi chọn vật tư phòng sạch và cách phòng tránh
Mua vật tư “rẻ” cho khu vực quan trọng: Tiết kiệm ban đầu có thể làm tăng lỗi sản phẩm, tổn thất lớn hơn rất nhanh.
Không kiểm tra chứng nhận ESD/ISO: Thiếu chứng nhận là rủi ro pháp lý và chất lượng.
Không có thiết bị kiểm tra: Không đo = không quản lý. Hãy đầu tư ít nhất một máy đếm hạt và thiết bị kiểm tra nối đất.
Chọn vật tư phòng sạch cho ngành điện tử thực chất là bài toán tối ưu giữa độ sạch (ISO), kiểm soát tĩnh điện (ESD) và chi phí vận hành. Muốn phòng sạch vận hành ổn định, hãy bắt đầu từ việc xác định ISO class cần đạt, từ đó lựa chọn đúng hệ HEPA/ULPA, garment ESD, găng tay nitrile cleanroom và các thiết bị kiểm tra bắt buộc. Đừng quên yêu cầu dữ liệu test từ nhà cung cấp và xây dựng kế hoạch bảo trì định kỳ, bởi đó chính là chìa khóa duy trì hiệu suất, giảm lỗi sản phẩm và đảm bảo chất lượng lâu dài cho toàn bộ dây chuyền sản xuất điện tử.
